Aleksandrów Kujawski
52°52′35″N 18°41′36″E/52,876389 18,693333
| miasto i gmina | |||||
 Stacja kolejowa w Aleksandrowie Kujawskim | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
1834 | ||||
| Prawa miejskie |
1919 (1916) | ||||
| Burmistrz |
Arkadiusz Gralak | ||||
| Powierzchnia |
7,23 km² | ||||
| Wysokość |
72 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
54 | ||||
| Kod pocztowy |
87-700 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CAL | ||||
Położenie na mapie powiatu aleksandrowskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
| 52°52′35″N 18°41′36″E/52,876389 18,693333
| |||||
| TERC (TERYT) |
0401011 | ||||
| SIMC |
0985384 | ||||
Urząd miejski ul. Słowackiego 887-700 Aleksandrów Kujawski | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Aleksandrów Kujawski – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, siedziba władz powiatu aleksandrowskiego i gminy wiejskiej Aleksandrów Kujawski. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. Aleksandrów Kujawski liczył 11 536 mieszkańców[1] (354. miejsce w kraju), natomiast gęstość zaludnienia 1595,6 osób/1 km² (6. miejsce w województwie kujawsko-pomorskim).
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest na skraju Równiny Inowrocławskiej. Zaliczane jest do aglomeracji bydgosko-toruńskiej.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 7,23 km²[2] (660. miejsce w kraju). Miasto stanowi 1,51% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002 r.[3] Aleksandrów Kujawski ma obszar 7,17 km², w tym: użytki rolne 31%, użytki leśne 25%
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
31 grudnia 2022 r. miasto miało 11 536 mieszkańców[1].
Struktura demograficzna mieszkańców miasta Aleksandrów Kujawski według danych z 31 grudnia 2022[1]:
| Opis | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 11 536 | 100 | 5476 | 47,47 | 6060 | 52,53 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
1595,6 | 757,4 | 838,2 | |||
Piramida wieku mieszkańców Aleksandrowa Kujawskiego w 2014 r.[4]:
Osiedla[edytuj | edytuj kod]
W skład Aleksandrowa Kujawskiego wchodzi 5 osiedli:
Historia[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Aleksandrów Kujawski został założony w 1834 r. w zaborze rosyjskim jako Aleksandrowo. Nazwa ta pochodzi od imienia Aleksandra Sumińskiego herbu Leszczyc, polskiego szlachcica, właściciela majątku Ośno, z którego został wyodrębniony folwark Aleksandrowo[5]. Aleksander Sumiński był synem oficera wojsk polskich Jana Stanisława Sumińskiego (1786–1839) i Julii Józefy z Dąmbskich (1792–1863). Miał siostrę Franciszkę Nimfę (1817–1879) i brata Michała Hieronima (1820–1898).
Pierwotnie Aleksandrowo zamieszkiwała ludność związana z rolnictwem: parobkowie, fornale, owczarze. W 1858 r. wieś zamieszkiwało ok. 50 osób wyznania rzymskokatolickiego. Intensywny rozwój rozpoczął się wraz z podjęciem decyzji budowy kolei żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej i wytyczeniu w pobliżu wsi miejsca pod budowę dworca granicznego. Już w 1859 r. zaczęli napływać osadnicy: cieśle, stolarze, piekarze, rzeźnicy, robotnicy. Wraz z oddaniem w grudniu 1862 r. budynku dworca i uruchomieniem komunikacji kolejowej społeczność mieszkańców wzbogacili kolejarze, urzędnicy komory celnej, pracownicy poczty. Wśród nich pojawiły się osoby pochodzenia rosyjskiego i niemieckiego. W tym czasie w Aleksandrowie osiedlali się również Żydzi, którzy znajdowali zatrudnienie głównie w handlu i usługach. Do ważnych wydarzeń w historii Aleksandrowa Kujawskiego należy udział miejscowych pracowników kolei i komory celnej w przerzucie ludzi i broni w okresie powstania styczniowego (1863).
Wraz ze wzrostem obrotu handlowego między Rosją a Prusami następowała rozbudowa stacji, co miało miejsce w 1870 r. i ponownie ok. 1900 r.[6] Według oficjalnego spisu w 1897 r. wieś zamieszkiwało 2840 osób w tym ok. 2418 wyznania rzymskokatolickiego, 142 prawosławnego, 197 ewangelików, i 280 żydów[7].
Mimo że ludność wyznania prawosławnego była nieliczna, to w 1877 r. zbudowano w Aleksandrowie cerkiew prawosławną. Była ona obsługiwana przez duchownego dojeżdżającego z Włocławka. Budowa cerkwi została sfinansowana z budżetu wojskowego. Jej powstanie w miejscowości granicznej, na placu umożliwiającym widok budowli z okien przejeżdżających pociągów, należy wiązać z funkcją propagandową. W 1914 r. na skutek niemieckiego ostrzału uszkodzone zostało sklepienie. Większość urzędników rosyjskich i ich rodzin opuściła Aleksandrów przed wkroczeniem wojsk niemieckich. Nieliczna pozostała społeczność prawosławna nie była w stanie podjąć remontu. Budynek cerkwi został rozebrany w latach 1930–1933[8].
.jpg)
W 1879 r. w pomieszczeniach dla „Dostojnych Gości” powstałych już w 1862 r., a znajdujących się w budynku dworca, oraz w pałacyku położonym naprzeciw budynku stacji odbyło się spotkanie cesarza Aleksandra II i Wilhelma I. Jego celem było podtrzymanie sojuszu państw rozbiorowych tzw. sojuszu trzech cesarzy[9].
W 1880 r. uzyskano pozwolenie na budowę kaplicy rzymskokatolickiej. Teren pod świątynię udostępnił Władysław Trojanowski – właściciel majątku Białebłoto. Murowaną budowlę w stylu neogotyckim oddano do użytku w 1886 r., a rozbudowę polegającą na dobudowaniu transeptu zakończono ok. 1899 r[10].
W 1931 r. plac pod budowę synagogi podarował Gminie Wyznaniowej Żydowskiej właściciel ziemski Edward hr. Mycielski-Trojanowski. Przy synagodze funkcjonował cheder i rzeźnia rytualna. Żydzi posiadali swoją bibliotekę i zespół teatralny. W 1937 r. w Aleksandrowie mieszkało ok. 1000 Żydów, co stanowiło ok. 10% miejscowej społeczności. W grudniu 1939 r. Niemcy wysiedlili ok. 500 Żydów. Większość trafiła do Warszawy. Kolejne wywózki nastąpiły w marcu 1940 r. do Łyszkowic w pow. łowickim, do Grójca i do Siedlec. Żydzi z Łyszkowic i Grójca zostali przetransportowani w marcu 1941 r. do Warszawy. Następnie zgładzeni w ramach planu likwidacji warszawskiego getta. Żydów z Siedlec wywieziono w lipcu 1942 r. do obozu w Treblince. Ostatnich Żydów wysiedlono z Aleksandrowa 21 kwietnia 1942 r. do obozu Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Ocenia się, że zagładę przeżyło ok. 100 aleksandrowskich Żydów, co stanowi około 10% stanu sprzed wojny[11].
Przez cały okres rozbiorów Aleksandrów posiadał status organizacyjny wsi, a urzędową nazwą było Aleksandrowo. W związku z istnieniem dużej liczby osad o tej samej nazwie dla uniknięcia nieporozumień w komunikacji kolejowej i telegraficznej do nazwy dodawano przymiotnik „pograniczny”. W ten sposób powstała oboczność „Aleksandrów Pograniczny”. W 1916 r. w kręgu osób miejscowej Rady Opiekuńczej postanowiono dodać do nazwy przymiotnik „Kujawski”. Okrojone warunkami okupacji prawa miejskie otrzymał Aleksandrów od władz niemieckich w 1916 r., a pełnię praw dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 4 lutego 1919 r.[12][13] Pierwszym burmistrzem w niepodległej Polsce został wybrany Stanisław Tatarkiewicz[14].
Jednym z podstawowych zagadnień po I wojnie światowej, jakie należało uregulować, był przymusowy wykup gruntów, na których powstało miasto, gdyż prawie cała zabudowa znajdowała się na terenach nienależących do właścicieli budynków. Z takim wnioskiem zwrócili się posłowie m. in. Starkiewicz, Podstolski, Staszyński, Rajca, ks. Lubelski, ks. Lutosławski czy ks. dr Władysław Chrzanowski[15][16]. Rozwój przemysłu i budownictwa publicznego sprawił, że siedzibę powiatu nieszawskiego przeniesiono do Aleksandrowa. W latach 1920–1921 w mieście istniał obóz internowania przeznaczony dla byłych żołnierzy Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej[17].
Podczas okupacji niemieckiej w latach 1943–1945 miasto nosiło nazwę Weichselstädt. Zostało zdobyte po walce z armią niemiecką 22 stycznia 1945 roku przez oddziały 125 korpusu 47 Armii I Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[18]. Po wojnie na pl. 1 Maja ustawiono Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej[19].
Część miejscowej ludności niemieckiej nie ewakuowała się przed inwazją sowiecką – zostali oni skierowani do obozu utworzonego w budynku "Młyna Parowego". Obóz podlegał PUBP w Aleksandrowie Kujawskim. Straż obozową stanowili funkcjonariusze spontanicznie powstałej Milicji Obywatelskiej. Na terenie obozu dochodziło do maltretowania więźniów i morderstw. Wiosną 1945 r. na terenie żwirowni „Halinowo” oraz w okolicy „Młyna Parowego” zabito prawdopodobnie ok. 125 Niemców. Obóz istniał do czasu skierowania części uwięzionych do prac przymusowych na terenie powiatu, innych skoncentrowano w obozie w Potulicach, gdzie wielu z nich nie doczekawszy się przesiedlenia poniosło śmierć[20].
W 1951 roku na pl. 1 Maja (ob. 3 Maja) stanął Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej. Został zniszczony w 1990 roku a na jego miejscu postawiono pomnik z okazji 200 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja[21]
Po wojnie do 1975 r. Aleksandrów również był siedzibą powiatu, należącego wówczas do województwa bydgoskiego, a w latach 1975–1998 do województwa włocławskiego. Po ponownej reformie w 1999 r. stał się siedzibą władz powiatu aleksandrowskiego województwa kujawsko-pomorskiego.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Aleksandrów jest ośrodkiem przemysłu metalowego, poligraficznego oraz spożywczego. Przemysł tworzyw sztucznych, ceramiczny oraz drzewny. Znany z wyrobów wikliniarskich. W mieście znajduje się również filia ciechocińskiego sanatorium. W mieście znajdują się: 2 sklepy sieci Biedronka, dwa sklepy Netto, Rossmann oraz Bricomarché, Lidl, Polo oraz trzy markety Dino.
Do największych zakładów należą[potrzebny przypis]:
- Zakłady Odkrywkowe i Mechaniczne Górnictwa Skalnego Budkrusz
- Wytwórnia silosów Bin
- Kujawskie Zakłady Poligraficzne Druk-Pak S.A.
- Grados sp. z o.o. producent owocowych i nieowocowych półproduktów do wyrobów cukierniczych, piekarskich i lodowych
- WIP Sp. z o.o. Producent preform i butelek PET
- Oddział K-PTS S.A.
- Dalgety Agra Polska
- Aleks-Fruit
- Zakład Przemysłu Mięsnego Dróbaleks
- Styro-Mar
- Producent opakowań jednorazowych PolKrys
- Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej PEC
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Wodociągowej
- Surowce Mineralne Sp. z o.o.
- Aleksandrowskie TBS Sp. z o.o.
- PPHU Morze Mleka
Transport[edytuj | edytuj kod]
Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]
Przez teren miasta przebiega droga 266 (Konin – Sompolno – Piotrków Kujawski – Radziejów – Aleksandrów Kujawski – Ciechocinek). 4 km od Aleksandrowa w Służewie przebiega droga 250, która łączy miasto z drogą 15 w kierunku Inowrocławia oraz Poznania.
W pobliżu miasta przebiega 91 (Gdańsk – Toruń – Włocławek – Łódź – Katowice – Cieszyn) oraz pod miastem w miejscowości Odolion znajduje się węzeł drogowy „Ciechocinek” na autostradzie A1 (E75).
Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]
Aleksandrów Kujawski jest lokalnym węzłem kolejowym. Linia 18 Kutno-Piła Główna ma tutaj swoje odgałęzienie do Ciechocinka 245.
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Przedszkola[edytuj | edytuj kod]
- Przedszkole Samorządowe nr 1 im. Juliana Tuwima, ul. Wojska Polskiego 19
- Przedszkole Samorządowe nr 2, ul. Słowackiego 145
- Niepubliczne Przedszkole „Bim Bam Bino”, ul. Słowackiego 145
- Niepubliczne Przedszkole Zgromadzenia Sióstr Służebniczek im. Edmunda Bojanowskiego, ul. Wojska Polskiego 9
- Niepubliczne Przedszkole „Akademia Malucha”, ul. Kościelna 9
Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Podróżników, ul. gen. Sikorskiego 5
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Wybickiego, ul. Szkolna 6
- Szkoła Podstawowa nr 4 przy Zespole Szkół Specjalnych nr 3 im. Jana Pawła II, ul. Strażacka 22
- Szkoła Podstawowa Towarzystwa Salezjańskiego im. Św. Jana Bosko, ul. Chopina 24
Szkoły ponadpodstawowe[edytuj | edytuj kod]
- Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Salezjańskiego im. Kardynała Augusta Hlonda, ul. Chopina 24
- Zespół Szkół nr 1 Centrum Kształcenia Praktycznego, ul. Wyspiańskiego 4
- Zespół Szkół nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego „HUBALA”, ul. Sikorskiego 2
- Szkoła Techniczna BZDZ, ul. Długa 8
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Od 1920 r. w mieście istnieje Miejski Związkowy Klub Sportowy Orlęta Aleksandrów Kujawski Jest również Miejskie Centrum Kultury, w którym jeszcze parę lat temu działało kino. Rolę najprężniejszego ośrodka kultury przejął klub „Fado”, który stanowi obecnie najaktywniejsze kulturowo miejsce.Do miasta zajeżdża objazdowe Kino Visa[22].
Od kilkunastu lat w Aleksandrowie, Ciechocinku i na Łazieńcu, w domu rodzinnym Edwarda Stachury ma miejsce cykliczna impreza znana pod nazwą „Biała Lokomotywa”, która skupia środowisko artystów zajmujących się nie tylko słowem pisanym, ale i muzyką oraz teatrem.
Oprócz tego od kilku lat miasto organizuje „Stachuriadę”, również będącą imprezą poświęconą Edwardowi Stachurze.
Od 1907 roku działa Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej w Aleksandrowie Kujawskim, licząca ponad 30 muzyków[23].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół Boży w Chrystusie:
- Chrześcijańska Wspólnota „Jezus Król”[24]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy:
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
- kaplica św. Aleksandra Newskiego (filialna wobec parafii św. Mikołaja w Toruniu)[28]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Aleksandrów Kujawski (Sala Królestwa ul. Graniczna 16B)[29]
Turystyka i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Miasto stanowi miejsce kuracji solankowych oraz zaplecze mieszkaniowe i usługowe Ciechocinka i Torunia. Do najważniejszych zabytków należą dworzec kolejowy, w którego apartamentach 4 września 1879 r. car Aleksander II Romanow przyjął cesarza niemieckiego Wilhelma I Hohenzollerna oraz neogotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1882–1886, a rozbudowany przed 1899 r.
Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie miasta[30]:
- kościół parafii pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego z 1896 r., nr 316/A z 29.07.1993 r.
- klasztor ss. służebniczek Najświętszej Maryi Panny z 1890 r., nr 329/A z 28.12.1993 r.
- zespół cmentarza Rzymskokatolickiego z drugiej połowy XIX w., przy ul. Chopina, obejmujący: cmentarz, kaplica oraz ogrodzenie z bramą, nr 363/A z 07.06.1995 r.
- cmentarz wojenny (żołnierzy rosyjskich) ofiar I wojny światowej, nr 362/A z 07.06.1995 r.
- zespół pałacowy rodziny Trojanowskich, obejmujący: pałac z ok. 1864 r. i park z pierwszej połowy XIX w., nr 161/A z 16.10.1984 r.
- szkoła realna, obecnie liceum salezjanów z 1913-1916 r. przy ul. Chopina 24, nr 335/A z 17.02.1994 r.
- zespół dworca kolejowego, obejmujący: dworzec kolejowy z drugiej połowy XIX w., wieżę ciśnień z 1895 r., 3 domy mieszkalne, przy ul. Wojska Polskiego 8, 10, 14 z lat 1893–1895 i skwer, nr 423/A z 30.12.1998 r.
- plebania prawosławna, obecnie dom i kaplica prawosławna z 1893 r., przy ul. Wojska Polskiego 4, nr A-1350 z 11.02.2008 r.
W 2011 r. ustanowiono pomnikiem przyrody lipę drobnolistną o obwodzie 320 cm rosnącą przy ul. Kochanowskiego i nazwie „Urszulka”[31].
Sąsiednie gminy i miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Aleksandrów Kujawski (gmina wiejska), Wielka Nieszawka
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
| Miasto partnerskie | Kraj |
|---|---|
| Ivančice |  Czechy
|
| Valka |  Łotwa
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Powiat nieszawski
- Synagoga w Aleksandrowie Kujawskim
- Cmentarz żydowski w Aleksandrowie Kujawskim
- Cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Aleksandrowie Kujawskim
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-05-03] (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Aleksandrów Kujawski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 18.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 113.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 196–197.
- ↑ B. Ziółkowski, Prawosławie na Kujawach Wschodnich i w Ziemi Dobrzyńskiej w XIX i XX w., „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, 2000, s. 105, 107.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 36–67, 135–157.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 248, 250, 320–321.
- ↑ Stodolny 2017 ↓, s. 78–80.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 35.
- ↑ Robert Krzysztofik: Lokacje miejskie na obszarze Polski : dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, s. 18.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 28–29.
- ↑ Stodolny 2015 ↓, s. 207–208.
- ↑ Pawlikowski 2011 ↓, s. 51.
- ↑ Wiszka 2005 ↓, s. 392.
- ↑ Dolata 1971 ↓, s. 347.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, Warszawa 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 785.
- ↑ Obóz w „Młynie Parowym” w Aleksandrowie Kujawskim, [w:] Robert Stodolny, Krew za krew? Ze stosunków polsko-niemieckich w powiecie nieszawskim (aleksandrowskim) w latach 1945–1950, wyd. I, Iwonicz-Zdrój 2020, s. 86–87, ISBN 978-83-954209-8-6, OCLC 1227261764 [dostęp 2022-01-27].
- ↑ Dominika Czarnecka „Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, IPN 2015, ISBN 978-83-7629-777-4, str.
- ↑ Kino Visa [online], kino.visa.pl [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
- ↑ Orkiestra Dęta OSP Aleksandrów Kujawski [online], www.facebook.com [dostęp 2018-06-15].
- ↑ Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2022-09-17].
- ↑ Przemienienia Pańskiego [online], diecezja.samba.com.pl [dostęp 2022-09-17].
- ↑ NMP Wspomożenia Wiernych [online], diecezja.samba.com.pl [dostęp 2022-09-17].
- ↑ Kontakt [online], betelak.jimdofree.com [dostęp 2022-09-17].
- ↑ Toruń [online], diecezjalp.cerkiew.pl [dostęp 2022-09-17].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku. [dostęp 2012-02-04].
- ↑ Uchwała nr IX/85/11 Rady Miejskiej Aleksandrowa Kujawskiego (DZ. URZ. WOJ. KUJ-POM. 2011.230.2107) z dnia 31 sierpnia 2011 roku. [dostęp 2012-06-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksandrów Kujawski. Zarys dziejów, pod red. A. Cieśli, Aleksandrów Kujawski 2009.
- M. Pawlikowski: Syn ziemi radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886-1933. Strzałków: 2011. ISBN 978-83-933262-0-4.
- Robert Stodolny: Od Aleksandrowa do Aleksandrowa Kujawskiego. Studia i szkice historyczne. Iwonicz-Zdrój: Wydawnictwo Mons Admirabilis, 2015. ISBN 978-83-936428-8-5. OCLC 909102604.
- Robert Stodolny, Krew za krew: ze stosunków polsko-niemieckich w powiecie nieszawskim (aleksandrowskim) w latach 1945–1950, Iwonicz-Zdrój 2020.
- Robert Stodolny: Żydzi, komunizm, antysemityzm. Aleksandrów Kujawski – analiza przypadku. Iwonicz-Zdrój: 2017. ISBN 978-83-947603-5-9.
- E. Wiszka: Emigracja ukraińska w Polsce 1920-1939. Toruń: 2005.
- Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Aleksandrów Kujawski
- Historia Żydów w Aleksandrowie Kujawskim na portalu Wirtualny Sztetl
- Aleksandrów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 28.
| Części miasta wg TERYT | |
|---|---|
| Dzielnice i osiedla |
Siedziba gminy: Aleksandrów Kujawski
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonie | |
| Kolonie wsi | |
| Części wsi | |
| Osady wsi | |
| Osada leśna wsi | |
| Pozostałe miejscowości |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców |
|
| Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców |
